Kalkınma Ajansları, Kamu Kurum ve Kuruluşları için İç Denetim Sistemlerini düzenleyen 5018 Sayılı Kanuna tabi olmamakla beraber, 5444 Sayılı kuruluş Kanunları ve Kalkınma Ajansları Denetim yönetmeliği hükümleri gereğince İç Denetim sistemi kurmak ve işletmekle yükümlüdürler.
Ajanslar, İç Denetim Sistemlerini kendi mevzuatları doğrultusunda ve uluslararası standartlar ve kamu iç denetim standartlarına uygun şekilde oluşturmalıdırlar. Bu da ancak Ajanslar için belirlenen İç Denetim mevzuatının söz konusu standartlarla uyumu oranında gerçekleşebilecektir.
Ajanslar bünyesinde tesis edilecek iç denetim sistemleri ana unsurlarıyla Kuruluş Kanununda, usul ve esaslar itibariyle de Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği’nde ele alınmış olup her iki mevzuat hükümlerinin uluslararası standartlar bağlamında değerlendirmeye tabi tutularak uyumluluk düzeylerinin ortaya konması gerekmektedir.
Çalışmada, standartların ana unsurları ile Kalkınma Ajansları iç denetim mevzuatı hükümleri arasında bir karşılaştırma yapılmak suretiyle standartlarla olan uyum düzeyleri ortaya konmaya çalışılacaktır.
1 İç Denetim Kavramı ve Standartlarına Genel Bakış
Kalkınma Ajansları iç denetim mevzuatını ulusal ve uluslararası standartlar bağlamında değerlendirmeye başlamadan önce iç denetim kavramı ve ilgili standartlara kısaca değinmek yararlı olacaktır.
1.1 İç Denetim
İç denetimoldukça kapsamlıbir ifadeyle, kurumların faaliyetlerini geliştirmek ve onlara katkıda bulunmak amacıyla bağımsız ve objektif olarak yetkin birimlerce yürütülen bir güvence ve danışmanlık faaliyetidir. İç denetim, kurumun risk yönetim, kontrol ve yönetişim süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek amacına yönelik sistemli ve disiplinli bir yaklaşım getirerek kurumun amaçlarına ulaşmasına yardımcı olacaktır. IIA (2010)
İç denetim, bünyesinde faaliyette bulunduğu kurumun tüm yönetim kademelerine güvence ve danışmanlık hizmetleri sunacaktır. İç denetimin sunacağı hizmetlerin temel ve nihai gayesi ise kurumun amaçlarına ulaşmasına katkıda bulunmaktır. Diğer bir ifadeyle, odak noktası kurumun amaçlarına ulaşmasına katkıda bulunmak olan faaliyetler yürütmek iç denetimin varlık nedenidir.
1.2 İç Denetim Standartları
Kalkınma Ajanslarının tüzel kişiliklerinin niteliği Kuruluş Kanununda veya diğer ilgili mevzuatta net olarak belirtilmemiştir. Ancak, her ne kadar özel hukuk tüzel kişiliğine yaklaşan yönleri bulunsa da kamu tüzelkişisi yönü ağır basmaktadır. TAMER, Ahmet, “Kalkınma Ajanslarının Türk Hukuk Sistemi İçindeki Yeri”, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara 2010 s 109Bu açıdan bakıldığında, Ajanslar için, iç denetim konusunda uluslararası düzeyde “IIA” (Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü) ve ulusal düzeyde “İDKK” “İç Denetim Koordinasyon Kurulu” olarak iki otoriteden bahsedilebilecektir.
Ancak, İDKK tarafından hazırlanarak 16.08.2011/28027 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu İç Denetim Standartları metninde, bu standartların IIA tarafından yayımlanan uluslararası iç denetim standartları esas alınarak hazırlandığı belirtilmiş olup her iki standartlar kümesi incelendiğinde başlıklar itibariyle birbiriyle büyük oranda örtüştüğü anlaşılmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda, IIA standartları Kamu İç Denetim Standartlarından ayrı olarak dikkate alınmamıştır.
Standartların tüm detaylarıyla ele alınması ve Ajans İç Denetim mevzuatıyla karşılaştırılması bu çalışmanın kapsamını aşacağından, standartlar temel başlıklarıyla dikkate alınacak olup gerekli görülen konular için detay hükümlere değinilecektir.
1.3 İç Denetim Standartları Bağlamında Temel Hususlar
Kamu İç Denetim Standartlarının değindiği temel hususlar aşağıdaki şekilde tasnif edilebilecektir;
• Amaç, yetki ve sorumlulukların belirlenmesi
• İç denetimin bağımsızlığı
• İç denetçilerin yetkinliği
• İç denetim faaliyetlerinin planlanması
• İç denetim işinin niteliği
• Raporlama sonuçlarına ilişkin ilerlemenin izlenmesi
• Yönetimin artık riskleri üstlenmesi
Bu başlıklar standartların sade bir yaklaşımla ele alınmasında faydalı sınıflandırmalar sunacaktır. Standartlarda yer alan detay hususlar da elbette uyum açısından uygulanması gerekli hususlar içermektedir –ki bu çalışmada bu hususlardan gerekli görülenlere de değinilmiştir- ancak standartlara uyumda esas unsurların öncelikle ele alınması sonrasında daha detaylı çalışmaların yapılmasına ışık tutacaktır.
2 Kalkınma Ajanslarında İç Denetim
2.1 Kalkınma Ajansları İç Denetim Mevzuat Kaynakları
İç Denetim mevzuu, Kalkınma Ajansları mevzuatı içerisinde ilk olarak Kuruluş Kanunu’nda yer almıştır. Kanunun 18. Maddesinde “…Ajanslarda iç denetim yapmak üzere bir iç denetçi istihdam edilir.” ibaresi ve 25. maddesinde “Ajanslarda iç ve dış denetim yapılır. İç denetimde; ajansın faaliyetleri, hesapları, işlemleri ve performansı yönetim kurulu başkanı veya genel sekreter ile bir iç denetçi tarafından denetlenir. İç denetim raporları yönetim kuruluna ve kalkınma kuruluna sunulur.” ibaresi iç denetimle ilgili Ajansların dikkate alması gereken dayanak mevzuat hükümleridir.
İç denetim hususunda ilgili Ajans mevzuatı incelendiğinde, iç denetimle ilgili esas ve usulleri belirleme yetkisi Kuruluş Kanununun 4. maddesi (h) bendinde yer alan düzenleme yapma yetkisi hükümleri çerçevesinde Kalkınma Bakanlığı’na verilmiştir. Ajansların iç denetim usul ve esasları bu yetkiye ve yukarıda değinilen Kanun hükümlerine dayanılarak hazırlanan “Kalkınma Ajansları Denetim Yönergesi”nde belirtilmiştir. Bu sayede, Ajanslarda tesis edilecek iç denetim sistemi ve yapılacak iç denetim çalışmaları için gerekli yetki ve sorumluluklar ile denetim usullerinin esasları yazılı olarak belirlenmiştir.
Ancak, yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinde, Ajanslarda İç Denetim Sistemi tesis edilmesinin gerekliliği hususuna yönelik herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bu da Ajanslarda gerçekleşecek iç denetimin Ajansın organizasyon yapısı içerisinde bir sistem dâhilinde değil sadece bir iç denetçi eliyle gerçekleştirileceğinin beklendiğini ortaya koymaktadır.
2.2 İç DenetimUygulama Usulleri
Kuruluş Kanunu ve Denetim Yönetmeliği hükümleri incelendiğinde, İç Denetim uygulamalarının usul ve sadece esaslarının sadece ana unsurları itibariyle belirlenmiş olduğu, yetkilerin hangi usullerle kullanılacağı, görev ve sorumlulukların hangi yöntem ve tekniklerle yerine getirileceği, ön çalışma usulleri, risk değerlendirme usulleri gibi uygulama detaylarına yer verilmediği anlaşılmaktadır. Kalkınma Bakanlığı, Yasa ile kendisine verilen düzenleme yetkisini bu şekilde kullanmayı tercih ederek, Ajansların kendi yapılarına uygun iç denetim sistemi oluşturmalarına da imkân sunmuş olmaktadır.
Ajanslar birbirinden bağımsız kurumsal yapılara sahip olduklarından, Kuruluş Kanununa, Denetim Yönetmeliği hükümlerine ve standartlara aykırı olmamak koşuluyla, her bir Ajans iç denetim hususunda kendi uygulama usullerini belirleyebilecektir.
3 Standartlar Bağlamında İç Denetim Mevzuatı
3.1 İç Denetimin Amaç, Yetki ve Sorumlulukların Belirlenmesi
Standartlar gereğince iç denetimin amaç, yetki ve sorumluluklarını belirleyen, güvence ve danışmanlık hizmetlerinin niteliklerini içeren yazılı bir yönerge hazırlanmalı ve üst yönetime onaylatılmalıdır. (Kamu İç Denetim Standartları-1000; 2011)
İç denetim faaliyetinin iki temel hizmeti olan Güvence ve Danışmanlık kavramları Artık risk kavramı IIA tarafından yayımlanan iç denetim standartlarının sonunda yer alan Terimler Sözlüğünde “Kurumun risk yönetimi, kontrol ve yönetişim süreçlerine dair bağımsız bir değerlendirme sağlamak amacıyla bulguların objektif bir şekilde incelenmesi güvence hizmetlerini teşkil eder” ve “Her hangi bir idari sorumluluk üstlenmeden, bir kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve onlara değer katmak amacını güden, niteliği ve kapsamı denetlenen ile birlikte kararlaştırılan istişare faaliyetleri ve bununla bağlantılı diğer işler danışmanlık hizmetlerini teşkil eder” biçiminde tanımlanmıştır.
Denetim Yönetmeliği 6 ve 7. maddelerinde Ajans iç denetiminin amaç, yetki ve sorumlulukları belirlenmiş, ancak güvence ve danışmanlık hizmetlerinin nitelikleri üzerinde durulmamıştır.
Ayrıca belirtmek gerekir ki, Denetim Yönetmeliği her ne kadar iç denetim ile ilgili hususlar içeriyor olsa da standartlarda belirtilen yönerge kavramını tam olarak karşılamamaktadır. Çünkü, çalışmamızın (2.2) bölümünde belirtildiği üzere, her bir Ajansın kendi iç denetim uygulamalarına ilişkin detayları belirleyeceği dikkate alınacak olursa, her bir Ajans tarafından bu yönetmelikte belirtilen hükümlerle ve standartlarla uyumluyazılı bir iç denetim yönergesi hazırlanması ve söz konusu yönergenin Ajans Yönetim Kurulunca onaylanması gerekecektir. Ancak, hem Kuruluş Kanununda hem de Denetim Yönetmeliğinde Ajansların İç Denetim Yönergesi hazırlaması gerektiği yönünde bir hüküm yer almamaktadır.
3.2 İç Denetimin Bağımsızlığı
Standartlar gereğince iç denetim faaliyetleri, tarafsız denetçiler tarafından bağımsız olarak yerine getirilmelidir. Bu amaçla, iç denetçi doğrudan üst yönetimle iletişim kurabilmeli ve raporlamalarını doğrudan üst yönetime yapabilmelidir. Ayrıca, iç denetçiler, önyargısız olmalı ve çıkar çatışmalarından kaçınmalıdırlar. (Kamu İç Denetim Standartları-1100, 1110, 1111, 1120;2011)
Denetim Yönetmeliği7. maddesinin 3. fıkrasında “İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. İç denetim faaliyetinin bağımsızlığı ve tarafsızlığının sağlanması için Genel Sekreter tarafından gerekli önlemler alınır” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm ile iç denetçinin çalışmalarını bağımsız bir şekilde yürütmesi güvenceye alınmak istenmiştir. Ancak, belirtmek gerekir ki, Ajansın karar organı ve dolayısıyla da üst yönetimi Yönetim Kurulu’dur (Kuruluş Kanunu 10. madde)ve Kuruluş Kanununda iç denetçilerin raporlarını Yönetim Kurulu ve Kalkınma Kuruluna yapacakları hükme bağlanmıştır. Bu durumda, iç denetçinin bağımsızlığı için gerekli tedbirleri Genel Sekreterin alması ancak Yönetim Kurulu’nun etkin gözetimi ile bir anlam kazanacaktır. Oysa mevzuatta Yönetim Kurulunun iç denetime yönelik herhangi bir görevinden bahsedilmemiştir.
Bununla beraber, iç denetçinin yapacağı raporlamalarla ilgili olarak Denetim Yönetmeliği 9. maddesi hükümleri incelendiğinde, aylık iç denetim ara raporlarının Genel Sekreter’e sunulacağının, altı aylık ve yıllık iç denetim raporlarının ise Genel Sekreter aracılığıyla Yönetim Kurulu ve Kalkınma Kuruluna sunulacağının belirtildiği anlaşılmaktadır. Oysa standartlar gereği bu raporlamanın doğrudan yapılması iç denetimin bağımsızlığının bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir.
Ayrıca, Denetim Yönetmeliği 7. maddesinin 4. fıkrasında yer alan “İç denetçiler, görev ve yetkileri çerçevesinde iç denetim faaliyetlerinin etkili ve idarenin faaliyetlerine değer katacak şekilde yürütülmesinden ve denetim kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasından Genel Sekretere karşı sorumludur.” hükmünün iç denetçinin çalışmalarını bağımsız bir şekilde yapması konusunda bir katkısı bulunmamaktadır. İç denetçinin denetim faaliyetlerini,Ajans icra organınınen üst amiri olup Yönetim Kuruluna karşı sorumlu olan Genel Sekreter’in icrai sorumluluğunda bulunan alanlarda yürüteceği dikkate alındığında, yürüttüğü faaliyetlerle ilgili madde hükmünde yer alan hususlarda Genel Sekreter’e karşı sorumlu olması iç denetçinin bağımsızlığını olumsuz yönde etkileme potansiyeline sahiptir.
2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki olarak 06.07.2006/26220 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kalkınma Ajansları Çalışma Usul ve Esasları’nın 19. maddesi “o” bendinde Kalkınma Kurulu ve Yönetim Kurulu’na iç denetim raporu sunmak görev ve yetkisi, yukarıda belirttiğimiz hususlarla uyumlu ancak standartlarla uyumsuz olarak Genel Sekreter’e verilmiştir.
3.3 İç Denetçinin Yetkinliği
Standartlar gereğince iç denetçinin, suiistimal ve bilgi teknolojileri dahil sorumluluklarını yerine getirebilecek düzeyde bilgi, beceri ve diğer niteliklere sahip olması gerekmektedir. (Kamu İç Denetim Standartları-1210; 2011)
Kuruluş Kanununun 18. maddesi hükümleri gereğince, Ajanslarda iştiham edilecek iç denetçilerin, belirli branşlardaki lisans programlarından mezun olmuş olması, yabancı dil seviyesinin yeterli (KPDS 70 ve üzeri veya dengi belgeler) düzeyde olması ve kamuda denetim elemanı olarak en az 10 yıl çalışmış olması şartları aranacaktır. Bu koşulların, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 65. maddesi hükümlerinde yer alan Kamuda iç denetçi olarak atanacakların kamuda en az 5 yıllık iç denetim tecrübesi istemesi dikkate alındığında, Kalkınma Ajansları iç denetim görev ve sorumlulukları için gerekli yetkinlik düzeyini barındırdığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
3.4 İç Denetimin Planlanması
Standartlar gereğince iç denetçiler, iç denetim faaliyetinin geneline ve yine her bir iç denetim faaliyeti için, risk değerlendirmelerine dayalı olarak öncelikleri belirleyen, kaynak kullanımlarını gösteren planlar ve programlar hazırlamalıdır. İç denetim planının üst yönetim tarafından onaylanması, iç denetim görev planları ve iş programlarının ise onaylı olması gerekmektedir. (Kamu İç Denetim Standartları-2010, 2200, 2240; 2011)
Denetim Yönetmeliği 8. maddesi plan ve programlar hususuna ayrılmış olup, iç denetim faaliyetlerinin risk esaslı plan ve programlar çerçevesinde yapılacağı, denetim planının Yönetim Kurulu, denetim programının ise Genel Sekreter tarafından onaylanacağı belirtilmiştir. İlgili hükümlerde belirtilen uygulamalar standartlarda yer aldığı kadar detaylı olmasa da standartlar açısından bir uyumsuzluk teşkil etmemektedir. Denetim programının Genel Sekreterce onaylanması, takvim, risk değerlendirmeleri ve kullanılacak kaynaklarla ilgili olarak icradan sorumlu olan kişinin de bilgilendirilmesini ve bu hususlarda iç denetçiye destek olmasını sağlayacaktır.
3.5 İç Denetim İşinin Niteliği
Standartlar gereğince iç denetçi, yönetişim, risk yönetimi ve kontrol süreçlerini etkinlik ve verimlilik açılarından değerlendirmek ve geliştirmek için tavsiyelerde bulunmak zorundadır. (Kamu İç Denetim Standartları-2210; 2011)
Ajansların kurumsal yapısının etkinliğini sağlamak ve yöneticilerin ihtiyaç duyacakları enformasyonu üretmek açısından risk yönetimi ve iç kontrol sistemleri oldukça verimli uygulamalardır. Gerek amaç ve hedefler doğrultusunda teşkil edilecek risk yönetim sistemi, gerekse de faaliyetlerin yürütülmesi aşamaları üzerinde işletilecek iç kontrol sistemleri, enformasyon bakımından oldukça üretkendirler. Her iki sistemin de içeriğinde önemli yer tutan raporlama fonksiyonları sayesinde zamanında ve doğrulanmış veriler üretilebilmektedir.
Yönetişim süreçleri açısından bakacak olursak, Ajansın başarısından sorumlu olan yöneticiler, söz konusu sistemlerce üretilen veriler ışığında Ajansın iç çalışmalarındaki gidişatı yakından izleyerek yönlendirme, verimliliği arttırma, düzeltme fırsatı bulacak ve yine Ajansın dış çevresine ilişkin enformasyon elde ederek bu verileri strateji geliştirmede kullanabilecektir.
Denetim Yönetmeliği 7. maddesinde yer alan “Nesnel risk analizlerine dayanarak Ajansın yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek ve risk yönetimi ve kontrol mekanizmasının etkinliğini geliştirmek için Ajansın amaçlarının gerçekleşmesine yardımcı olmak” ve “İç kontrol ve mali yönetim sisteminin oluşumuna katkıda bulunmak, işleyişini değerlendirmek ve bu hususta Genel Sekreter ile Yönetim Kuruluna önerilerde bulunmak” görevleri, iç denetçinin görev, yetki ve sorumlulukları içerisinde sayılmıştır. Bu hükümler, standartlarda yer aldığı kadar detaylı olmasa dastandartlarla oldukça uyumludur.
3.6 Rapor Sonuçlarına İlişkin İlerlemenin İzlenmesi
Standartlar gereğince iç denetçi, rapor edilen sonuçlarla ilgili yönetimin aldığı tedbirleri ve bu tedbirlerin uygulanmasını sistemsel olarak izlemek zorundadır. (Kamu İç Denetim Standartları-2500; 2011)
Denetim sonucunda ortaya çıkan ve olumsuzluklar ya da tavsiyeler içeren denetim bulgularının tespiti ve raporlanması kadar takibi de önemlidir. Yönetimin bu hususlarda yeteri kadar zaman ve kaynak tahsis edememesi, bulgunun içerdiği riskin düzeyini yeterince algılayamaması gibi nedenlerle gerekli önlemler zamanında alınamayabileceğinden etkin bir bulgu takip mekanizması gerekecektir.
Denetim Yönetmeliğinde iç denetçinin standartlarda belirtilen biçimde bir izleme sorumluluğundan bahsedilmemektedir. Bununla beraber, Denetim yönetmeliğinin 9. maddesinin 5. fıkrasında denetim raporlarında belirtilen önerilerin ve düzeltici eylem planlarının yerine getirilip getirilmediğinin ilgisine göre Yönetim Kurulu ve/veya Genel Sekreter tarafından izleneceği belirtilmiştir.
3.7 Yönetimin Artık Riskleri Üstlenmesi;
Standartlar gereğince iç denetçi, raporlarında belirttiği hususlarla ilgili olarak tedbir almaya gerek duymamak suretiyle, yönetimin idare için kabul edilemeyecek düzeyde riski üstlenmeyi kabul ettiğine kanaat getirirse, durumu riski üstlenen yönetimle tartışmak ve mutabakata varılamaması durumunda üst yönetime raporlamak zorundadır. (Kamu İç Denetim Standartları-2600; 2011)
Artık risk kavramı IIA tarafından yayımlanan iç denetim standartlarının sonunda yer alan Terimler Sözlüğünde “Yönetimin, olumsuz bir olayın etki ve ihtimalini azaltmak amacıyla riski karşılamaya yönelik kontrol faaliyetleri de dâhil, aldığı tedbirlerden sonra kalan risktir.” Şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımdan yola çıkarak, yönetimin kendi iradesi ile, yeterince önlem almaya ya da herhangi bir önlem almamaya karar verdiği durumlarda bir kısım riskli durumlar ortaya çıkabilecektir. Performans baskısı nedeniyle yöneticilerin kabul edilebilir düzeyin üzerinde riski bu şekilde göze almaları mümkün olabileceğinden bu durumlarda iç denetçi standartlarda belirtilen bilgilendirme görevini yerine getirmelidir.
Denetim Yönetmeliğinde, iç denetim raporlarında belirtilen hususlarla ilgili olarak tedbir almaya gerek duymamak suretiyle yönetimin üstleneceği artık risklerle ilgili herhangi bir husus yer almamaktadır.
SONUÇ
Kalkınma Ajansları genel olarak kamu kaynağı kullanan kuruluşları olduklarından kaynaklarının mevzuatta verilen görev ve yetkiler doğrultusunda, beklenen katkıları sağlayabilecek şekilde yerinde ve etkin kullanımının ulusal ve uluslararası standartlarla uyumlu biçimde tesis edilip işletilecek denetim uygulamalarıyla güvence altına alınması büyük öneme sahiptir.
Kalkınma Ajansları için hazırlanan Denetim Yönetmeliğinin ulusal ve uluslararası standartlarla uyumu çalışmamız içinde ana başlıklar çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Yapılan değerlendirmeler sonucunda söz konusu mevzuat hükümlerinin; iç denetçinin yetkinliği, iç denetimin planlanması ve iç denetim işinin niteliği hususlarında standartlarla uyumlu olduğu, iç denetimin amaç, yetki ve sorumluluklarının yazılı bir yönerge ile belirlenmesi hususunda standartlarla kısmen uyumlu olduğu, ancak, iç denetimin bağımsızlığı, rapor sonuçlarına ilişkin ilerlemenin izlenmesi ve yönetimin artık riskleri üstlenmesi hususlarında standartlarla uyumsuz olduğu anlaşılmıştır.
Kaynakça
- KALKINMA AJANSLARININ KURULUŞU, KOORDİNASYONU VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN, 5449 Sayılı, Resmi Gazete, Sayı: 26074, 08 Şubat 2006.
- KALKINMA AJANSLARI DENETİM YÖNETMELİĞİ, Resmi Gazete, Sayı: 27308, 03 Ağustos 2009.
- T.C. MALİYE BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI, 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, 2010, Ankara.
- KALKINMA AJANSLARI BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ, Resmi Gazete, Sayı: 26303, 28 Eylül 2006.
- KALKINMA AJANSLARI PROJE VE FAALİYET DESTEKLEME YÖNETMELİĞİ, Resmi Gazete, Sayı: 27048, 08 Kasım 2011.
- TAMER, Ahmet, “Kalkınma Ajanslarının Türk Hukuk Sistemi İçindeki Yeri”, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara 2010
- TAMER, Ahmet, “Kalkınma Ajansları Mevzuatı”, Ankara 2012
- CERAN, Yunus (2010), “Kalkınma Ajanslarında İç Denetim”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C:3, S:2, Niğde, s. 19-34
- EROĞLU, Müzeyyen, KUM, Melike, (2010), “Türkiye’de Kalkınma Ajanslarının İdari Teşkilat İçindeki yeri”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 35, s. 175-198
- DERİCİ, Onur, TÜYSÜZ, Zekeriye, SARI, Aydın, “Kurumsal Risk Yönetimi ve Sayıştay Uygulamaları”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 65 (Özel), s. 151-172
- EMHAN, Abdurrahim, (2009), “Risk Yönetim Süreci ve Risk Yönetmekte Kullanılan Teknikler”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C:23, Sayı: 3, s. 209-220
- KOÇBERBER, Seyit, “Kalkınma Ajansları ve Sayıştay Denetimi”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 61, s. 37-55
- SAYIŞTAY DENETİM YÖNETMELİĞİ, Resmi Gazete, Sayı: 28145, 17 Aralık 2011
- T.C. Sayıştay Başkanlığı, Düzenlilik Denetimi Rehberi, Haziran 2011
- Province of British Columbia, http://www.fin.gov.bc.ca/pt/rmb/ref/RMB_ERM_Guideline.pdf
- ARPACI, Altar Ömer, “Vergi Denetimi Ve Gelir İdaresinin Yeniden Yapılanması”, <http://www.alomaliye.com/altar_omer_vergi_denetimi.htm>, (2012)
- ATAMAN, Başak (2010) “Türkiye’de Kamu Denetimi Ve Kamu Denetçilerine Genel Bakış”, Maliye Finans Yazıları, Yıl:24, Sayı 87, s 17-26)
- IIA (Ocak 20120), “Uluslararsı İç Denetim Standartları Uluslararası Mesleki Uygulama Çerçevesi”, TİDE, İstanbul.
- TBMM, “5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun Genel Gerekçesi”, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-0950.pdf, (2012)
- CAN, Ergüder (2011), “Bölgesel Kalkınmada Kalkınma Ajanslarının Rolü, İzmir Kalkınma Ajansı Örneği”, Altın Nokta Yayınevi, İzmir
- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU, 5118 Sayılı, Resmi Gazete, Sayı: 25326, 24 Aralık 2003.
